စိတ္က်ေရာဂါဟာ အသက္အရြယ္မေရြး လူတိုင္းျဖစ္ပြားႏိုင္တဲ့ေရာဂါမ်ဳိးပါ။ ဒီေန႔ေခတ္မွာ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ၊ အလုပ္အကိုင္ရွားပါးလာမႈေတြနဲ႔အတူ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရတာေတြဟာလည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (WHO) က ၂၀၁၇၊ ဧၿပီလ (၇) ရက္ေန႔မွာ က်ေရာက္တဲ့ ကမၻာ့က်န္းမာေရးေန႔ရဲ႕ ေခါင္းစဥ္အျဖစ္ “စိတ္က်ေရာဂါ” ကိုေရြးခ်ယ္ထားပါတယ္။ လုပ္ငန္းရွင္ေတြ၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈပိုင္း တာဝန္ယူထားသူေတြ အေနနဲ႔လည္း စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြကို သိရိွနားလည္ထားသင့္ပါတယ္။
စိတ္က်ေရာဂါဟာ လုပ္ငန္းခြင္အေပၚ ဘယ္ေလာက္ထိ ရိုက္ခတ္ႏိုင္သလဲ
လုပ္ငန္းခြင္မွာ ဝန္ထမ္းတစ္ခ်ဳိ႕ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း ပံုမွန္ထက္က်ဆင္းေနတာမ်ဳိးကို ေတြ႔ဖူးၾကမွာပါ။ သူတို႔ဟာ အလုပ္ကေန မၾကာခဏ ခြင့္ယူတာ၊ အလုပ္ေနာက္က်တာ၊ အလုပ္ထဲစိတ္မပါတာေတြလည္း ျဖစ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒီလိုမ်ဳိး ဝန္ထမ္းေတြဟာ စိတ္က်ေရာဂါကို ခံစားေနၾကရဖို႔မ်ားပါတယ္။ လုပ္ငန္းခြင္အုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ ဒီေရာဂါေတြကို ကုသတတ္ဖို႔မလိုေပမယ့္ ေရာဂါအေၾကာင္းကို နားလည္ထားဖို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။
နွစ္စဥ္ အနည္းဆံုးလူဦးေရ (၁၀) သန္းခန္႔ဟာ စိတ္က်ေရာဂါကို ခံစားေနၾကရၿပီး အမ်ားစုဟာ အလုပ္လုပ္ႏိုင္တဲ့ အရြယ္ေကာင္းျဖစ္တဲ့ အသက္ ၂၅ႏွစ္နဲ႔ ၄၄ႏွစ္ၾကားမွာ ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါဟာ ေဆးကုသေပးဖို႔ လိုအပ္ၿပီး မကုသပဲ ထားမယ္ဆိုရင္ နာတာရွည္ေရာဂါအသြင္ျဖစ္သြားႏိုင္ကာ မိမိကိုယ္ကိုသာမက မိသားစုကိုပါ ထိခိုက္လာႏိုင္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ စိတ္က်ေရာဂါဟာ လုပ္ငန္းခြင္အေပၚကိုလည္း မ်ားစြာသက္ေရာက္မႈရိွပါတယ္။ ေလ့လာခ်က္ေတြအရ အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ စိတ္က်ေရာဂါေၾကာင့္ ကုန္က်တဲ့ စရိတ္စကဟာ ႏွလံုးေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ AIDS ေၾကာင့္ ကုန္က်ရသေလာက္ နီးပါးရွိပါတယ္။ အလုပ္မွပ်က္ကြက္က်င့္ (absenteeism) ေၾကာင့္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၅၁ ဘီလ်ံခန္႔ ကုန္က်ရလ်က္ရွိၿပီး ေဆးကုသစရိတ္ေၾကာင့္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၂၆ ဘီလ်ံခန္႔ ကုန္က်ေနၾကရပါတယ္။
ဝမ္းသာစရာသတင္းေကာင္းတစ္ခုကေတာ့ စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရသူေတြရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ကို လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္နဲ႔ ထိေရာက္စြာ ကုသလို႔ရႏိုင္တာပါပဲ။ အေရးႀကီးတာက ေရာဂါလကၡဏာကို ေစာေစာသိဖို႔နဲ႔ နည္းလမ္းမွန္မွန္ ကုသဖို႔ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း စိတ္က်ေရာဂါျဖစ္တဲ့ လူ၃ဦးမွာ ၂ဦးခန္႔ဟာ လိုအပ္တဲ့ ေဆးကုသမႈကို မရရွိၾကပါဘူး။
စိတ္က်ေရာဂါဆိုတာ သာမန္စိတ္ညစ္တာထက္ပိုပါတယ္
လူတိုင္းဟာ စိတ္ညစ္တာေတြ၊ ဝမ္းနည္းတာေတြ ျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူတစ္ေယာက္ဟာ ဒီလိုစိိတ္ခံစားခ်က္ေတြကို အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ခံစားေနရရင္ေတာ့ စိတ္က်ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိပါတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါဟာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ရုပ္ပိုင္း၊ စိတ္ပိုင္း၊ အေတြးနဲ႔ အျပဳအမူေတြကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ သင့္ရဲ႕ လုပ္ငန္းခြင္က ဝန္ထမ္းေတြမွာ ေအာက္ပါလကၡဏာေတြရွိရင္ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရေနလားဆိုတာကို ဆန္းစစ္သင့္ပါတယ္။
- လုပ္ရည္ကိုင္ရည္က်ဆင္းလာျခင္း
- စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ျပႆနာရွိျခင္း
- ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အားနည္းလာျခင္း
- အလုပ္ပ်က္ကြက္မႈမ်ားလာျခင္း
- အရက္ေသစာ အလြန္အကၽြံေသာက္သံုးျခင္း
စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အလုပ္ရွင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္လိုေဆာင္ရြက္သင့္သလဲ
အားေပးပါ
ဥပမာအားျဖင့္ “ခုတေလာ ရံုးလာတာေနာက္က်တယ္ေနာ္။ အလုပ္ေတြလည္း မၿပီးဘူး။ မင္းရဲ႕ ပံုစံအမွန္ကို ျပန္ျမင္ခ်င္တယ္။ ဘာအခက္အခဲေတြရွိလဲ။ ငါ့ကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း တိုင္ပင္ႏိုင္ပါတယ္။” ဆိုတာမ်ဳိး ေျပာဆိုအားေပးပါ။
- စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သိသင့္သိထိုက္တာေတြ ေလ့လာထားပါ။
- ဝန္ထမ္းေတြမွာ စိတ္က်ေရာဂါ လကၡဏာရွိမရွိ ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ပါ။
- စိတ္ေရာဂါ နားလည္တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ပညာရွင္/ ဆရာဝန္နဲ႔ ေတြ႔ဆံုကုသေပးပါ။
စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရသူေတြရဲ႕ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ကို ေဆးရံုတက္စရာမလိုပဲ၊ အလုပ္အကိုင္မပ်က္ပဲ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုကုသရာမွာ ေဆးဝါး ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ပညာနည္းနဲ႔ ကုသႏုိင္သလို ႏွစ္မ်ဳိးလံုးကို ေပါင္းစပ္ၿပီးေတာ့လည္း ကုသႏိုင္ပါတယ္။ သာမန္အားျဖင့္ ဒီလိုကုသမႈေတြဟာ ေရာဂါခံစားရတဲ့ လကၡဏာေတြကို ရက္သတၱပတ္ အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ေပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ လုပ္ငန္းမ်ား တိုးတက္ေအာင္ျမင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ စိတ္က်ေရာဂါကို အေလးထားေဆာင္ရြက္သင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါတယ္။
ေရးသားသူ – ေအာင္ခိုင္စိုး(OnDoctor)
